Nu de regen plaats ruimt voor een koud zonnetje, is de eerste urgentie rond de Dender, Durme en Nete even geweken. Dit laat tijd voor wat kritische reflectie. Wie zal nog beweren verrast te zijn door overstromingen? Op luchtbeelden van het IJzerbekken, twee maanden geleden, was te zien hoe de Vlaamse Watertoetskaarten zelfs tot op perceelsniveau voorspelden welke gebieden zouden overstromen. Zo zijn het, misschien meer nog dan van een falend waterbeleid, ook tekenen van een falend ruimtelijk beleid. Al snel werd de vergelijking gemaakt met Wallonië, waar het blijkbaar wel lukt om overstromingen te vermijden. Het is verleidelijk de succesfactoren van de Waalse aanpak te zoeken in hun snellere afhandeling van administratieve procedures. De kern van het probleem ligt dieper, en begint bij de prioriteiten die de Vlaamse Regering stelt in haar ruimtelijk beleid. Hoewel het besef duidelijk leeft dat we meer ruimte voor water nodig hebben, en hoewel daar via de Blue Deal honderden miljoenen aan subsidies naartoe gaan, blijkt alles nog steeds ondergeschikt aan het heilige recht om te bouwen waar je een stuk grond hebt liggen.
RUIMTE VOOR WATER
Een illustratie is te vinden in de aanduiding van de watergevoelige openruimtegebieden (WORG). Het gaat om gebieden die volgens hun bestemming bebouwbaar zijn, bijvoorbeeld woon- of industriegebied, maar die in realiteit een hoog overstromingsrisico hebben. Met een aanduiding als WORG worden deze gebieden onbebouwbaar gemaakt, via een herbestemming naar open ruimte. Een zeer mooi voornemen, en een goede illustratie van hoe ruimtelijke planning kan bijdragen aan een waterbestendige omgeving. Alleen sleept de vaststelling al jaren aan, en is ze nog steeds niet voltooid. Dit komt niet door tragere administratieve procedures, maar omdat de Vlaamse Regering eerst via het Instrumentendecreet de compensatieregeling voor eigenaars van herbestemde gronden wil aanpassen. Terwijl we in Vlaanderen al een vrij gulle compensatieregeling hadden in vergelijking met buurlanden, moet deze blijkbaar nog verder bijgesteld worden ten voordele van de (vaak groot-)grondbezitter – in de sector alom gezien als een historische vergissing en een omgekeerde herverdeling van arm naar rijk. Als de WORG vandaag nog steeds bebouwd kunnen worden, dan komt dit omdat de nieuwe compensatieregeling nog niet in werking is getreden.
Specifiek voor de WORG werd geraamd dat de prijs voor herbestemming ongeveer 33 miljoen euro zou bedragen onder het oude regime, terwijl deze onder het nieuwe regime kan oplopen tot 489 miljoen, voor dezelfde (beperkte) oppervlakte. Dit is geld dat niet naar bijkomende maatregelen voor water gaat, maar naar het vergoeden van speculatie op vastgoed. Niet alleen toont de Vlaamse Regering zo dat ze deze speculatievergoedingen belangrijker vindt dan snelle maatregelen om wateroverlast te voorkomen, ze maakt het creëren van ruimte voor water ook in de toekomst bewust onbetaalbaar.
Intussen vind je op de website van de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW), als toppunt van cynisme, nog steeds een handleiding voor bouwen in overstromingsgevoelig gebied. De Vlaamse Regering weigert blijkbaar in te zien dat je het hoofd niet boven water kan houden met een baksteen in de maag.